TAHRİBATSIZ MUAYENE (NDT – NON DESTRUCTIVE TESTING)
Muayene ve Kaynaklı İmalat
Kaynak, üretimde önemli rol oynayan bir üretim yöntemidir. Basit konstrüksiyonlardan riskli konstrüksiyonlara, merdivenler, binalar, çelik yapılar, vinçler, köprüler, boru hatları, basınçlı kaplar, taşıma ve kaldırma ekipmanları gibi konstrüksiyonların imalatının önemli bir kısmını oluşturur. Bu sistemlerde kaynaklı imalat kalitesi çok kritik bir unsurdur
Tahribatsiz Muayeneler
ISO 9712 (EN 473) ve ASNT CP-189-2011 standardına göre, seviye II ve seviye III olarak kalifiye olmuş uzman personel kadrosuyla, endüstriyel ve kaynaklı ürün ve uygulamalarınızda tahribatsız muayene ve sonuçları değerlendirilmesi hizmeti vermekteyiz.
Tahribatsız muayene (Non Destructive Testing), malzemenin yüzeyinde veya içyapısındaki gözle tespit edilemeyen süreksizliklerin, malzemeye zarar vermeden tespit edilmesinde kullanılan yöntemlerdir.
Mühendisler tarafından tasarlanan her türlü demir ve demir dışı ürünlerin yanı sıra yaygınlaşmakta olan polimer (yani plastik) ürünler ve kompozit ürünlerin istenilen özelliklerde olup olmadığı test edilebilmektedir. Mekanik testler (çekme, burulma, sürtünme) ürüne zarar vermektedir. Bu yüzden çok büyük ve kompleks parçalarda mekanik testlerin uygulanması zordur. Ayrıca, üretilen bir ürünün içinde oluşacak kılcal çatlakları ve olumsuz hataları tespit etmek bu yöntemler ile mümkün değildir. İşte bu yüzden tahribatsız muayene yöntemleri geliştirilmiştir.
Tahribatsız Muayene (Non-destructive testing, kısaca: NDT)
Tahribatsız muayene yöntemleri hammadde, yarı mamül ve mamül malzemeler üzerinde uygulanabildiği gibi işletme esnasında çalışmayı durdurmadan gerekli testlerin yapılmasına da olanak tanımaktadır. Tahribatsız oluşu nedeni ile daha hızlı ve ekonomiktir. Bugün sanayinin birçok dalında kullanıldığı gibi sağlık, bilimsel çalışmalar gibi birçok değişik kullanım dalları vardır. Test sonuçları çoğu zaman sistem durdurulmadan test esnasında alındığı için kısa sürede müdahale imkanı tanımaktadır.
Bütün NDT yöntemlerinde belirtilen en önemli unsur ise yöntemi uygulayacak personelin konusu üzerine yeterli düzeyde eğitim almış olması ve belirli bir tecrübesinin olması istenmesidir.
Malzemelerde imal usullerinden (metaller için; dövme, haddeleme, çekme, gibi) kaynaklı birleştirmeden veya kesme işlemlerinden kaynaklanan yapısal kusurlar bulunabilmektedir. Bunlar gözle muayenesi çok zor olan, yorulma çatlakları, korozyon çatlakları veya ısıl işlem/imalat sırasında oluşmuş çatlaklar olabilmektedir. Çatlaklar, malzemenin mukavemetini düşürmekle beraber, zamanla yüzeye ilerleyip kırılmalara sebep olabilmektedir. Köprülerde, binalarda ve otomotiv sektöründe kullanılan kaynaklı ya da kaynaksız çelik ve metal malzemelerde bu tip çatlaklar ani kırılmalara sebep olmaktadır. Bu durum malzeme kalitesini düşürmekte ve müşterinin olumsuz tepkilerine yol açmaktadır.
Üretilen malzemelerin kalitesinin arttırmak, ani kırılmalar sonucu oluşabilecek can ve mal kayıplarını önlemek için tahribatsız muayene yöntemleri kullanılmaktadır.
|
Yöntem |
Özellik |
Uygulama Alanı |
|
Sıvı Penetrant |
Yüzeyde oluşan hatalar |
Bütün metaller, bazı plastikler, camlar ve sırlı camlar |
|
Manyetik Parçacık |
Yüzey altında oluşan hatalar |
Sadece ferromanyetik (manyetik özellikli) malzemeler |
|
Eddy Current |
Yüzeyde ve yüzey altında oluşan hatalar |
Bütün metaller |
|
Ultrasonik Test |
İçsel hatalar |
Çoğu malzemeler |
|
Radiografik |
İçsel hatalar, yüzey hataları |
Belirli kalınlıktaki bazı malzemeler |
NDT yöntemlerinden biri için en iyi yöntem demek uygun değildir. Kullanım yerine göre uygun olan yöntem belirlenmelidir.
Radyografik Muayene(RT)
Radyografi yönteminde nüfuz edici kısa boylu radyasyon dalgaları kullanılmaktadır. Kontrol edilecek olan malzeme içindeki yoğunluk farklılıkları sayesinde hata tespitleri yapılabilmektedir. Malzeme üzerine gönderilen ışın genellikle film üzerine yansıtılır. Malzeme içindeki yapı bozuklukları nedeni ile farklı miktarda soğurulan ışınların yansımalarında farklı görüntüler oluşur. Gerçekte, film üzerine yansıyan görüntü malzemeden geçen ışının yarattığı gölge görüntüsüdür.
Endüstriyel anlamda radyografi, içsel hataların tespitinde kullanılacak en uygun yöntemdir.
Ultrasonik Muayene(UT)
Bu yöntemde hataların tespiti için ultrasonik ses demeti kullanılmaktadır. Kullanılan sesin frekansı 0,2-25 MHz arasındadır. Burada Hz frekansın birimi olup bir saniyedeki titreşim sayısına eşittir. Ultrasonik test, malzeme içinde yayılan ses demetinin, akustik empedansta (Malzemenin sesin yayılmasına karşı gösterdiği direnç) meydana gelen değişim sonucu kısmen veya tamamen yansıması prensibine dayanmaktadır.
Yüksek frekanslı ses, elektrik enerjisini mekanik enerjiye, mekanik enerjiyi de elektrik enerjisine dönüştürme yeteneğine sahip bir piezoelektrik kristal yardımı ile malzeme içine gönderilmektedir. Algılanan yankılar katot ışını tüpünde görünen elektrik sinyallerine dönüşür. Bugünkü teknoloji sayesinde bunlar bilgisayar ekranlarında dijital sinyaller halinde görülmektedir.
Eddy Current Metodu ile Muayene
Eddy Current girdap akımları, elektromanyetik indüksiyon işlemi ile çalışmaktadır. Kısaca tanımlamak gerekirse, bir alternatif akım bobini tarafından meydana getirilen manyetik alanın malzeme üzerinde dairesel girdap akımlarını indüklemesidir. Eğer indüklenen bölgede bir çatlak ve hasar oluşumu mevcutsa bu, elektrik direncinin farkından oluşan farklı bir yol izlenmesini sağlamaktadır. Eddy Current test cihazında bulunan gösterge sayesinde hatalar bu şekilde tespit edilmektedir.
Sıvı Penetrant Metodu ile Muayene(PT)
Bu yöntem gözeneksiz malzemelerdeki yüzey süreksizliklerini tespit etmek için kullanılmaktadır. Girici boya (penetrant) temiz bir yüzeye uygulandığında, yüzey süreksizliğinin içine kılcal (kapiler) etki ile nufuz eder. Yeterli bir nüfuzuyet süresinden sonra boyanın fazlası yüzeyden temizlenir. Yüzey süreksizliğine girmiş olan boya, genellikle bir emici (developer) yardımı ile yüzeye geri çekilir ve parça yüzeyinde görünür bir belirti oluşturur. Sıvı penetrant ile muayenenin adımları aşağıdaki gibidir:
- Muayene edilecek parça üzerinde yüzey temizliği: Uygulanacak penetrant malzemelerin tam nüfuziyeti için test parçasının yüzeyi temiz ve pürüzsüz olmalıdır. Bir temizleyici sprey yardımıyla yüzey temizlenir.
- Penetrant uygulanması: Penetrant malzeme yüzey üzerine püskürtülerek, sıvının yüzey içerisindeki çatlak oluşumlarına nüfus edebilmesi için uygun süre bekletilir. Genellikle kırmızı renktedir.
- Ara temizlik: Yeterli penetrasyon zamanı geçtikten sonra yüzey üzerinde bulunan penetre sıvı temizlenir.
- Geliştirme: Geliştirici maddenin uygulanmasıyla ters kılcallık etkisi ile yani temizlenmiş yüzeye sıkılan geliştirici yardımıyla, çatlak içine dolan penetran sıvı yüzeye çıkmaktadır.
- İnceleme: Böylece malzemede gözle görülemeyen hatalar, ultrasonik veya etkili bir ışık yardımıyla ortaya çıkmaktadır.
Manyetik Parçacık Metodu ile Muayene(MT)
Bu yöntem ferromanyetik malzemelerin yüzey ve yüzey altı süreksizliklerinin tespitinde kullanılmaktadır. Bunun için malzemeye bir manyetik alan ve süreksizliklerin üzerinde oluşan kaçak alana karşı duyarlı manyetik toz uygulamak gerekir. Toz, parça yüzeyinde kaçak alan tarafından tutularak görünür ve belirgin hale gelir. Süreksizlik belirtilerinin yorumlanması kalifiye personeller tarafından yapılmalıdır.
Görsel Muayene(VT)
Çıplak gözle yapılan muayenedir. Bir ürünün yüzeyindeki süreksizlikler, yapısal bozukluklar, yüzey durumu gibi kaliteyi etkileyen parametrelerin optik bir yardımcı (büyüteç gibi) kullanarak veya kullanmaksızın muayene edilmesidir.
Gözle muayene çok basit bir metot olarak görünse de kendine özgü incelikleri vardır. Genellikle bir başka tahribatsız muayene metodunun uygulanmasından önce yapılması gereken bir çalışmadır. Zaten diğer tahribatsız muayene yöntemleri için hazırlanmış uygulama standartlarının çoğunda da öncelikle gözle muayene yapılması ve bulguların kaydedilmesi istenir.
Tahribatsız Muayene, Periyodik Kontrolleri,Raporlanması
Comtech Periyodik Kontrol, uzman mühendis kadrosu ile gerçekleştirdiği tahribatsız muayene kontrolleri sonucu tespit ettiği eksiklikleri ve tehlikeleri rapor haline getirerek tehlikeyi önceden fark edilmesi ve önlem alınarak riski en aza indirme konusunda sizlere destek olmaktadır.