BASINÇLI KAPLAR ve KAZANLAR PERİYODİK KONTROLÜ
Basınçlı Kap Nedir:
İç basıncı 0.5 bar ve üstü olan endüstriyel uygulamalarda kullanılan her türlü ekipmanı kapsamaktadır.
Basınçlı Ekipman:
Basınçlı kap ve bunlarla bağlantısı olan her türlü ekipman boru tesisatını kapsamaktadır.
Emniyet Aksesuarı:
Basınçlı kabın emniyetle çalışması için gereken her türlü emniyet donanımlarıdır.
Basınçlı Kap Çeşitleri:
Asetilen tüpü, sıcak su ve buhar kazanları, kompresörler, hidroforlar, depo tankları,basınçlı asit tankları, LPG tankı’nı kapsamaktadır.
BASINÇLI KAPLARDA TEHLİKELER:
- Patlama
- Zehirli gazların ortaya yayılması
- Zehirli sıvıların ortaya yayılması
- Yangın
KAZAN DAİRESİNDEKİ PATLAMALARA ÖNLEM
- Kazan dairesi patlamaya dayanıklı olmalı.
- Kazanın bulunduğu bölmede kazan ve tavan arasında boşluk bulunmalı (üzerinde rahat çalışmak için)
- Kazan üzerinde etiket olmalı –İmalatçı adı, tarihi, kazan numarası ve azami çalışma basıncı etikette yazmalı.
- Kazan ve baca kanallarına girebilmek için kapı ve kapaklar olmalı.
- Odanın iyi havalandırılması gerekir.
- Elektrik tesisatı ex-prof olmalıdır.
- Kazan dairesine sorumlu ve yetkililer hariç girilmesine izin verilmemelidir.
- Yakıt tankları yangına neden olmayacak şekilde yerleştirilmelidir.
- Kazanlar yakılmadan önce kazancı tarafından kontrol edilmelidir.
- İlk ateşlemeden sonra ısı yavaş yavaş artırılmalıdır.
- Her vardiyada emniyet sübopları kontrol edilmelidir.
- Yılda 1 defa periyodik kontrolleri yapılmalı.
- Kazan manometreleri yılda 1 kontrol edilmeli ve çıkabilecekleri azami basıncın 2 katını gösterme kapasitesinde olmalılar.
Periyodik Kontrolleri Nasıl Yapılır? Periyodik Kontrol Sıklığı Nedir?
Asla basınçlı kapların bakımı basınç altında yapılmamalıdır.
Kazanlar imalat esnasında, montajdan sonra kullanılmadan, 3 ay boyunca kullanılmadılar ise ve yılda 1 defa kontrolden geçirilmelidir.
Kazanlar patlamaya dayanıklı ayrı bir yerde olmalı ve üst katında işçiler çalışmamalı
Basınçlı kaplarda en az 2 adet güvenlik vanası olmalı.
Basınçlı kaplarda hidrolik deneyler işletme basıncının 1.50 katı ile yapılır.
Basınçlı kaplarda yapılan testler
- Hidrolik test
- Ultrasonografik test
- Radyografik testler.
- Sıvı penetrasyon testleri
- Gözle kontrol
- Pnömatik testler
Tahribatlı Muayeneler pnömatik ve hidrolik testlerdir.
Alüminyum gövdeli kazanlar max. 100 °C ile çalışır.
Çelik gövdeli basit kaplar max. 300°C ile çalışır.
Orta basınçlı kaplarda basınç 2-6 kg/cm² arasındadır.
Yasal Dayanak Nedir?
İş Ekipmanları Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Yönetmeliğince ;
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, kişilerin, evcil hayvanların ve eşyaların güvenliğini sağlamak üzere seri olarak üretilen, basit basınçlı kapların uyması gereken asgari şartların belirlenmesi, sınıflandırılması, tasarımı, imali, montajı, dağıtımı, piyasaya arzı, hizmete sunulması, kullanımı, muayene ve belgelendirme işlemleri ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik; yakma amacı dışında kullanılan ve iç basıncı 0,5 bar’dan daha yüksek olan ancak azami çalışma basıncı 30 bar’ı geçmeyen, içine hava veya azot gazı konulmak üzere seri olarak üretilen ve ateşe maruz kalmayan, kaynaklı basit basınçlı kapları kapsar.
(2) Bu Yönetmelik ayrıca;
a) Basınç altında kabın direncine katkıda bulunan parçalar ve donanımlar, alaşımsız çelikten veya alaşımsız alüminyumdan veya yaşlandıkça sertleşmeyen alüminyum alaşımından yapılmış olan,
b) Kap ya dışa doğru bombeleşerek kapatılmış, dairesel kesitli ve/veya düz uçları silindirik olan kısımla aynı eksen etrafında dönen veya iki bombeli ucu aynı eksen etrafında dönen bir silindirik bölümden oluşan,
c) Kabın azami çalışma basıncı 30 bar’dan fazla ve bu basınç ile kabın kapasitesi (PS ile V’nin çarpımı) 10.000 bar × litreden fazla olmayan,
ç) Asgari çalışma sıcaklığı –50°C’den düşük; azami çalışma sıcaklığı ise çelik için 300°C’den, alüminyum veya alüminyum alaşımlı kaplar için 100°C’den fazla olmayan, kapları kapsar.
(3) Bu Yönetmelik, arıza durumunda radyoaktif yayılıma neden olabilecek nükleer amaçlar için kullanılmak üzere tasarımlanmış basınçlı kapları, gemi ve uçakların içine ve dışına yerleştirilen veya bunların çalıştırılması için tasarımlanan basınçlı kapları ve yangın söndürücüleri kapsamaz.
Partinin incelemesinde onaylanmış kuruluş kapların tasarım ve üretim programlarına göre üretilip üretilmediğini kontrol eder; partideki her bir kabın sağlamlığının kontrolü amacıyla kabın tasarım basıncının 1.5 katına eşit bir Ph değerinde basıncında bir hidrostatik ya da pnömatik test uygular. Pnömatik test, ilgili mevzuatla düzenlenmiş test güvenlik yöntemlerine göre yapılır.
ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
İMALAT:
Tüm basınçlı kaplar mevzuat, standartlara fenne uygun olarak ve bulundurulacak gazın çeşit ve basıncına göre imal edilmelidir. Basınçlı kapların bulunduğu yerler patlamaya dayanıklı olmalıdır.
İŞLETİLMESİ:
Basınçlı kaplar yetkili kişiler tarafından, emniyet kurallarına uygun olarak işletilmesi gerekmektedir.
PERİYODİK KONTROLLER:
Eski yıpranmış aşınmış kaplar kullanılmamalıdır. Tüm basınçlı kapların kontrolleri yılda 1 yapılmalıdır. Basınçlı kaplar bakımı yapılırken aşınma ve yıpranma olup olmadığı kontrol edilmeli ve azami çalışama basıncının 1.5 katı ile teste tabii tutulmalı. Bazı durumlarda bu testlerde de patlama olabilmekte bundan dolayı bu testler hidrostatik yapılmalı.
Basınçlı kaplar üzerinde emniyet donanımları bulunmalı üzerlerinde Gazın sıcaklığını, basıncını, seviyesini gösteren göstergeler bulunmalıdır aynı zamanda otomatik emniyet donanımları bulunmalıdır.
KOMPRESÖRLERDE ALINACAK ÖNLEMLER
- Kompresörler patlamaya dayanıklı odalarda bulunulmalı.
- Seyyar kompresörler çalışanlara en az 10 m. Uzaklıkta olmalı.
- Yılda 1 periyodik kontrolleri yapılmalı.
- Üzerinde etiket bulunmalı etikette, İmalatçı firma, imalat tarihi, azami çalışma basıncı, gazın cinsi yazılmalı.
- Manometre ve emniyet sübobu olmalı
- Otomatik emniyet donanımları olmalı.
- Tankın altındaki musluktan her gün su boşaltılmalı
- Uzaktan durdurma tertibatı olmalı
KAZANLAR
- Sıcak Su Kazanları
- Buhar Kazanları
- Kızgın Su Kazanları
- Kızgın Yağ Kazanları
Kazanlarla çalışırken en önemli tehlike patlamadır. Patlama nedenleri:
- Kazanın yapımında hatalar
- Kullanımda hatalar
- Emniyet donanımlarının olmaması
- Bakımlarının düzenli yapılmaması.
Kazanlarla yapılacak çalışmalarda kazan imalatlarının fenne standart ve mevzuata uygun yetkili elemanlar tarafından yapılması sağlanmalı.
Kazan üzerindeki etikette:
- İmalatçı Firma
- İmalat Tarihi
- Azami Çalışma Basıncı
- Kazan Numarası Bulunmalıdır.
Yılda 1 periyodik kontrolleri yapılmaları gerekir. Sıcak su kazanlarında patlama nedeni gidiş-geliş emniyet borularında tıkanma sonucu açık hava ile bağlantının kesilmesi ya da yanma odasında CO birikimidir.
SICAK SU KAZANLARINDA EMNİYET DONANIMLARI
- Termometre
- Termostat
- Hidrometre
- Gidiş-dönüş emniyet boruları
- Taşma havuzu
- Gözetleme deliği
- Patlama kapağı
BUHAR KAZANLARINDA BULUNMASI GEREKEN EMNİYET DONANIMLARI
- Presostat
- Manometre
- En az 2 adet su seviye göstergesi
- En az 2 adet emniyet sübobu
- Emniyet düdüğü
- Kazan besleme cihazı
Basınç göstergeleri dikkatli kullanılmalı ve yılda 1 bakımları ve periyodik kontrolleri yapılmalıdır.
Tüm basınçlı kaplarda otomatik emniyet donanımları olmalıdır ve kontrolleri yapılmalıdır.