Topraklama ve Paratoner Periyodik Kontrolü

TOPRAKLAMA ÖLÇÜMÜ

Elektrikli sistemlerin sağlıklı bir biçimde çalışabilmesi için elektriksel sorunlarda can ve mal güvenliğini sağlaması bakımından elektrik topraklamasının yapılması ve yılda bir topraklama ölçümü ile kontrol edilmesi gereken bir sistemdir.

Elektrikli cihazlar veya makineler elektrik kaçağı tehlikelerine riskine karşı gövdelerini bakır bir iletken yardımıyla toprağa gömerek topraklama sisteminin bağlanması yöntemine dayanır. Bu şekilde cihaz veya makinede elektrik kaçağı mevcutsa, temas halinde elektrik akımı dokunan kişinin elektrik akımına kapılmasını engelleyerek, direnci daha düşük olan toprak hattının üzerinden geçerek, akım toprağa akar ve böylece çarpılma tehlikesi tamamen engellenmiş olur. Elektrik topraklaması; elektrik ile çalışan makine ve cihazların olası bir elektrik kaçağı riskine karşın hayati bir tedbirdir.

Topraklama Ölçümü Nedir?

Topraklama ölçümü ve kontrolü; Elektrik Tesisi Topraklama Yönetmeliği ve Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile İş Ekipmanlarının Kullanımı Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmelik ile İşyeri Bina ve Eklentilerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Topraklama ölçümü ve elektrik iç tesisat kontrolü kapsamında elektrik topraklamasının yapılması ve yılda bir kontrol edilmesi gereken bir sistemdir.

Bu çalışma yılda bir tekrarlanması tavsiye edilir ve Topraklama tesisatı periyodik olarak en az yılda bir defa, yer değiştirebilen makine ve cihazlar için altı ayda bir defaya mahsus yetkili elektrik mühendisleri tarafından muayene ve ölçümü yapılmalıdır.

Topraklama Ölçümü nasıl yapılır?

Elektrik Topraklama Ölçümü, Kontrol, Muayene, Ölçme ve Denetleme

Yönetmelik madde 10-A da açıklandığı gibi topraklama sistemi, montaj sırasında veya işletme sürecinde periyodik olarak düzenli kontrolleri yapılmalıdır.

Yapılması gereken kontroller ve ölçümlerden birkaçını örneklersek;

• Toprak özgül direncinin ölçülmesi,
• Artık akım koruma (RCD) düzeninin kontrolü,
• Elektrik tesisinin yalıtım direncinin ölçülmesi ve denetlenmesi,
• Gözle muayene,
• Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayıcı potansiyel dengeleme iletkenleri bağlantılarının sürekliliğinin ölçülmesi ve denetlenmesi,
• Çevrim empedansının kontrolü,
• Topraklama direncinin ölçülmesi
• Beslemenin otomatik kesilip kesilmediğinin denetlenmesi

Toprak Direncini Etkileyen Faktörler

• Bitkisel yapılar ya da diğer elektrikli tesisler, boyutu genişletebilir. Bu tür değişiklikler için farklı topraklama elektrotlarına ihtiyaç duyulabilir.
• Tesislere daha hassas modern bilgisayar kontrollü ekipmanlar eklemek gibi olası durumlar, elektriksel gürültüyü artırır. Eski ekipmanların bu yeni ekipmanlara uyumsuzluk göstermesi, bu elektriksel gürültünün nedeni olabilir.
• Metalik olmayan borular ve kanalların yeraltına döşenmesi gibi sistemler, düşük toprak direnci açısından güvenliği tehdit edebilir.
• Toprak direncini etkileyen diğer önemli faktörlerden biri de toprağın nemli olmasıdır.

Topraklama Ölçümünün Teorik Prensibi
Toprak megeriyle yapılan ölçümlerin ilk teoriksel ölçüm mantığı ve hesaplarını ABD Standard Bürosu’ndan Dr. Frank Wenner 1915 yılında yapmıştır. Klasik tip toprak megerleri E, P ve C olmak üzere üç adet elektroda sahiptir.

E: Toprak elektrodu,
C: Akım elektrodu,
P: Potansiyel elektrodu.

Kullanıcılar, E ve C elektrotlarına sabit akım uygulayarak E ile P arasındaki potansiyel farkı elde etmektedir. Cihaz, V/I hesabının yapılması ile toprak direnci olan R’yi vermektedir.

Topraklama Direnci (Toprak Direnci) Nasıl Ölçülür
En yaygın yöntem, 2 kazıklı (3 problu) ölçüm şeklidir. P ve C elektrotları toprağa derinlemesine çakılır. Bu elektrotlar arasındaki mesafe 5-10 m olmalıdır. Yeşil kablo topraklama barasına bağlanır. Bu bara, mutlaka ayrılmalıdır. Sarı kablo, potansiyel elektroduna (P), kırmızı kablo ise akım elektroduna (C) bağlanır. Elektrotların çakıldığı toprağın nemli olması, kazıkların kolay çakılmasını ve toprak direncinin daha düşük çıkmasını sağlar. Eğer toprak kuruysa su dökülerek nemlendirme sağlanabilir.

Toprak Özdirenci (Özgül Direnç) Nasıl Ölçülür

Toprağın kendi direnci ne kadar düşükse, yapılan topraklamanın direnci de o kadar düşük olur. Özgül direnç Wenner Metodu’nu kullanarak 4 kazık yardımıyla ölçülebilir. Kazıklar, eşit uzaklıkta çakılır ve ölçüm gerçekleştirilir.

Toprak Gerilimi Ölçümü

Toprak direnci test cihazının kademesi toprak gerilimine getirilir ve gerekli ibareler ekranda görülür. Gerilimin 10V veya daha az olduğundan emin olunmalıdır. Eğer 10V’den daha büyük değerler söz konusu olursa toprak direnç değerinde aşırı hatalar olabilir. Bu hatalı ölçümü önlemek için gerilim azaltılmalı veya kaynak kapatılmalıdır.

Topraklama Ölçümü Kaç Olmalıdır?

Topraklama yönetmeliği sınır değer formülü ile hesap edilmelidir. Panolar, makinalar, her prizin sigorta veya kaçak akım rölesi değerine bakarak ölçülür. Topraklama direnç değeri uygunluğu ölçülürken veya değerlendirilirken sabit bir değerden bahsetmek hatalı olur. Aşağıdaki varyasyonlara göre hareket etmek gerekir.

Kaçak akım rölesi 30 mA. mevcut ise 50 V./0,03 A=200 ohm sınır değerdir.

Kaçak akım rölesi 300 mA. mevcut ise 50 V./0,3 A=80 ohm sınır değerdir.

Kaçak akım rölesi yok ve ana şalterde troid takılıysa; 1 A. ise 50 V./1A=50 ohm sınır değerdir.

Kaçak akım rölesi yok ve ana şalterde troid yok ise sigorta değerinden ölçüm alınır, örnek B Sınıfı 16 A düşünürsek 50 V./16×5 =0,625 sınır değerdir.

Kaçak akım rölesi yok ve ana şalterde troid yok ise sigorta değerine ölçülür, örnek B Sınıfı 25 A düşünürsek 50 V./5×25 =0,4 ohm sınır değerdir.

Kaçak akım rölesi yok ve ana şalterde troid yok ise sigorta değeri ölçülür, örnek C Sınıfı 25 A düşünürsek 50 V./25×10 =0,2 ohm sınır değerdir.

Topraklama ölçümü yapan firmalardan biri olarak Afyon da EMO (Elektrik Mühendisleri Odası) tarafından topraklama ölçümü konusunda sertifikalı ve SMM belgeli mühendislerimiz kapsamında İSG ve Elektrik Tesisleri Topraklama Yönetmeliği kapsamında tesis içi ve dışı, muayene, kontrol ve paratoner tesisatı topraklama TÜRKAK akreditasyonlu cihazlarımızla test, muayene ve kontrol edilerek topraklama ölçüm raporu hazırlanarak orjinalleri kargo ve e-posta vasıtasıyla gönderilmektedir.

Kimler Topraklama Ölçümü Yapabilir?

İlgili ölçüm sertifikalarına sahip olan SMM Belgeli Mühendisler, TÜRKAK Akreditasyonlu cihazlarla topraklama ölçümlerini sağlıklı ve belgeli bir şekilde yapabilir ve rapor düzenleyebilirler.

Topraklama Ölçümü Periyodları; Topraklama Ölçümleri Kaç Yılda Bir Yapılır?

Değişken Tesisler İçin;

Sabit İşletme Cihaz ve Makinalar : 1 Yıl

Sabit olmayan İşletme Ekipmanları : 6 Ay

Elektrik üretim, iletim, dağıtım tesisleri : 2 yıl

Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri : 1 yıl

Enerji nakil ve dağıtım hatları : 5 yıl

Topraklama dirençlerin kontrolü ve ölçülmesi : 2 yıl

Topraklama Ölçümü

Elektrik Topraklama Ölçümü

Topraklama ve Elektrik Kontrol ve Ölçüm Raporları

• Kuvvetli akım tesisatı ölçümü ve kontrolleri

• Paratoner tesisatı ölçümü ve kontrolleri

• Topraklama Raporu

• Topraklama tesisatı ölçümü ve kontrolleri

• Trafo bakımları ve raporlanmaları

• Elektrik İç tesisatı uygunluk kontrol raporu

• İşletme Topraklaması ve Pano ölçümü

• Gövde koruma topraklaması ölçüm

Paratoner Ölçümleri ve Raporlanması

Paratoner, yapıların ve tesislerin yıldırımın çarpmasına karşı koruyan bir düzenektir. Binaların çatısının üzerine yerleştirilen sivri madeni çubuk, şimşek çakması esnasında gelen elektrik boşalımını çekerek toprağa akmasını sağlar. Yıldırımdan gelen yüksek elektrik akımı, iletken çubuktan geçerek, uzun bir kabloyla aşağıya inerek kablonun içerisinden toprağa batırılmış bakır iletken madeni levhadan da toprağa geçerek dağılır.

Paratoner Topraklama Ölçümü

İkmal istasyonu, yüksek binalar veya yapılar, trafo tesisleri, minareler, köprüler, sanayi tesisleri stadyumlar, havaalanları, ikmal istasyonları gibi yıldırımın etkilerinden kaynaklanan yüksek elektrik yükünün boşalmasının yol açtığı yüksek gerilim ve akım paratoner tesisatındaki iletken üzerinden geçerek toprağa akması sağlanır. Paratoner ölçümü ve muayene hizmeti kapsamında paratoner tesisatı topraklama direnç değerleri ölçümü yapılarak, paratoner tesisatı etkinliği değerlendirilerek ayrıntılarıyla raporlanır.